In Heusden zijn er drie straten die met een H starten. In dit deel 5 van de straatnamenhistorie komen ze aan bod. Nieuw zijn ook de koppelingen naar de vorige delen van deze straatnamenhistoriereeks onderaan. Dat ‘vindt’ een stuk makkelijker. Wederom veel lees- en kijkplezier!

Herptsestraat
De herkomst van de naam van deze straat is zeer voor de hand liggend. Een van de dorpen die in de buurt van de vesting liggen is Herpt, gelegen op een stroomrug van het Oude Maasje. Uit archeologisch onderzoek op het terrein van de in 1944 verwoeste Sint Trudokerk in de vijftiger jaren kwam onomstotelijk vast te staan dat er al in de prehistorie sprake was van bewoning. Herpt verloor in 1934 haar status als zelfstandige gemeente door samenvoeging met Heusden. Net als tegenwoordig onderging men de samenvoeging met gemengde gevoelens...
 
Hertogin Johanna van Brabantstraat
Vanwege de lange naam spreken de huidige poorters ook wel van de HaJé van Brabantsstraat. Johanna heeft nogal wat verdiensten op haar naam staan richting Heusden. In 1356 schonk zij de Heusdenaren tolvrijdom 'te Water en te Lande' in Brabant. In hetzelfde jaar kreeg Heusden een Stadhuis van de Hertogin.

In 1340 begon Hertog Jan III van Brabant, haar pa, met de bouw van een zware, achtkantige toren bij het kasteel. Sommige romantici noemen deze toren graag 'de dikke Brabander', maar of deze naam authentiek is, wagen we te betwijfelen. De fundamenten zitten nog in een van de tuinen (zie ook Burchtstraat). 
Na de dood van Jan ondernam Johanna met succes pogingen om het bouwwerk af te maken. Volgens de kroniekschrijvers werd in Brabant drie maal een extra belasting geheven om de enorme bouwkosten te kunnen betalen. Johanna liet 'daer booven op het corpus ..... setten een zeer hooge spits met een ommegang, het welke door Ouderdom en andere ongelegentheijd, het zij van Wind of Donder, daer af-geraakt is'. 

De Schutters van St.-Joris kregen van Johanna in 1356 de Vuskensweert bij Berne voor 'bewezen en nog te doen schutterijke diensten'. Deze Vuskensweert bleek bij de aanleg van de Bergse Maas in het tracé te liggen. De 19e eeuwse schutters hadden er niet zo veel moeite mee om het terrein aan het rijk te verkopen. Hiermee schijnt de hebzucht van de gildebroeders gewekt te zijn want in 1904 viel het definitieve doek.

Ondanks alle beloften en schenkingen van Johanna komen de Stad en Heerlijkheid Heusden in 1357 in Hollandse handen. Hertogin Johanna en haar man Wenceslaus hadden al enige tijd ruzie met de Vlaamse graaf over de eigendomsrechten van Mechelen. Wenceslaus, die een kostbare en niet te winnen oorlog zag aankomen, riep de scheidsrechterlijke bemiddeling in van de Hollandse graaf. Die wilde wel meewerken, maar vroeg in ruil voor zijn verdiensten de Stad en Heerlijkheid Heusden: ‘Mechelen dijn, Heusden mijn’. Daar waar Holland en Brabant lange tijd ruzie om maakten, werd zo zonder slag of stoot in Hollandse handen gelegd.

Hoogstraat
Tot 1934 hadden Heusden en Herpt beide een Hoogstraat. Na de herindeling in dat jaar veranderde het nieuwe gemeentebestuur de Herptse Hoogstraat in Hoofdstraat. Toch gebeurt het nog regelmatig dat (niet met postcodes werkende) koeriers in de verkeerde straat proberen hun boodschap kwijt te raken. Trouwens, het komt ook wel voor dat men in het verkeerde Heusden staat! De Hoogstraat strekte zich tot in de 19e eeuw uit vanaf de kruising Pelsestraat-Engstraat in het verlengde van de Breestraat uit tot aan de wal. Het winkelgedeelte (tussen Pelse-Engstraat en Gasthuis-Nieuwstraat) werd Botermarkt en nog niet zo lang geleden noemde men het deel tussen Zustersteeg-Molenstraat en de wal Waterpoort.

In de huidige Hoogstraat staan enkele opmerkelijke panden. Tegenover de Nieuwstraat vinden we een schitterende gevel waarachter de romanschrijver Wouter van Riesen (omstreeks 1935) zijn 17e eeuwse 'Oudhollands Burgemeestersdochter' tot leven brengt. Van Riesen liet zich (historisch) inspireren door een invloedrijke Heusdense familie. Helemaal aan de andere kant staat een gebouw met in de gevel een opvallend muuranker. Het is het wapen van de familie Bax van Dongen die als bierbrouwers de kost verdienden. Hier tegenover op de hoek Zustersteeg-Hoogstraat staat een imposante, laat 19e-eeuwse woning. De bouw van het huis werd door de erven Verhoeven gestaakt. Aan de toren boven de hoofdingang is te zien dat alleen de linkervleugel afgebouwd werd.


Klik hier voor deel 1 van de reeks

Klik hier voor het vorige deel

Klik hier voor het volgende deel

Tekst: Will Dijkstra
Foto’s: Beeldbank Streekarchief Langstraat Heusden Altena (www.salha.nl)

Zonder schriftelijke toestemming van de auteur is het niet toegestaan om de letterlijke tekst of delen ervan te gebruiken. Dat geldt niet voor niet-commerciële doeleinden. Verspreiding wordt dan van harte aanbevolen om de vesting Heusden meer bekendheid te geven en de kennis en inzicht in de boeiende historie te stimuleren.